Hello darkness

door Jacky van de Goor

Ik begreep het niet zo goed. Want stel dat het waar is, en er is een hiernamaals waar al je herinneringen worden gewist, op één na…Welke herinnering kies je dan? Dan kies je toch iets positiefs? Iets leuks, fijns, moois, gezelligs?

Overweldigd was ik door de herinneringen die mensen me vertelden in antwoord op deze vraag. En vooral overweldigd door de hoeveelheid herinneringen die pijn deden, schuurden, getuigden van intens verdriet en rauwheid. Maar liefst de helft van de herinneringen die ik verzameld heb voor mijn onderzoek is niet bepaald gelukkig te noemen: herinneringen aan het sterven van een baby, aan de uitvaart van een jonge vriend. Aan de afwijzing van een vader, het manifesteren van een ernstige ziekte, het ontmaskeren van een leugen.

Wat maakt dat mensen juist deze momenten kiezen? En hoe rijm ik ze met de gelukseconomie waarin we leven, met als motto ‘creëer je eigen geluk’? Volkskrant besteedde er op 12 december een groot artikel aan: hoera, we zijn gelukkiger, gezonder en welvarender geworden! We sporten, we eten gezond,  we reizen, studeren, we veranderen van baan, van interieur, van uiterlijk, van partner. Ontwikkelen, groeien – alles lijkt mogelijk en maakbaar te zijn.

Maar dan deze herinneringen: niks mogelijk en maakbaar. Ze confronteren ons met het tegenovergestelde: met kwetsbaarheid, onmacht, vergankelijkheid en venijn.

‘One does not become enlightened by imagining figures of light, but by making the darkness conscious’ – Hayes

En toch zijn dit momenten die ertoe doen. Zinvolle momenten zijn niet persé gelukkige momenten; steeds meer onderzoek bevestigt dit. Geluk vinden we vooral in het hier en nu: in een goed gevoel, wanneer we krijgen van wat we willen en wat we nodig hebben. Wanneer alles lekker loopt. Zin en betekenis moeten we elders zoeken, stelt positief psycholoog Baumeister. We ervaren zin niet specifiek in het heden, maar door heden, verleden en toekomst met elkaar te verbinden. Door bewustwording en reflectie. Juist de dingen die pijn doen krijgen hier hun waarde. Want er is geen bewustwording zonder pijn, zo stelt Hayes, die er zijn Acceptance & Commitment therapie op baseerde. De dingen die ons pijn doen laten zien wat ons werkelijk raakt. In onze pijn vinden we onze waarden. Door deze momenten bewust aan te gaan in plaats van ze te vermijden, openen ze ons voor deze waarden.

Het gelukkige leven riskeert oppervlakkigheid, zo stellen de onderzoekers. De diepte vinden we juist in pijnlijke, verdrietige en kwetsbare momenten. De vele herinneringen over dit soort momenten die mensen met mij hebben gedeeld voor mijn onderzoek bevestigen dit: ze zijn van onschatbare waarde. Mits we bereid zijn om het donker welkom te heten.

Bronnen:

• Baumeister, Vohs, Aaker, & Garbinsky (2013). Some key differences between a happy life and a meaningful life. The Journal of Positive Psychology, 8(6), 505-51
• Hayes (2007). Hello darkness: Discovering our values by confronting our fears. Psychotherapy networker, 31(5), 46-52.