LEGO -  en het verval van creativiteit en eigenaarschap

door Jacky van de Goor

♫  ‘Van Lego kun je alles maken…’

Dit oude liedje begon ik spontaan te zingen terwijl ik keek hoe mijn zoontje een nieuw Legobouwpakket in elkaar zette. Hij had het doosje zojuist geopend en werkte pagina voor pagina de tekeningen in het boekje af. Zorgvuldig, precies de instructies volgend.

♫  ‘Een boot, een vliegtuig of een trein…’

Hoezó kun je van lego alles maken? Klopt dit liedje nog wel? De instructie op het doosje maakte duidelijk dat het de bedoeling was om van deze Lego maar één ding te maken: precies die ene auto. En die krijg je als je exact doet wat er staat. Eén blokje verkeerd geplaatst en het resultaat wordt niet behaald.

Iets heel anders dan de bak Lego die ik van vroeger ken. Een bak waarmee je wat aanrommelde, experimenteerde - en soms tot prut, soms tot hele verrassend originele bouwsels kwam. Je kon er inderdaad van alles mee maken.

Een verlopen paradigma

De dingen op de juiste manier doen, volgens exacte richtlijnen. Alléén dan kom je tot het juiste resultaat: niet alleen het nieuwe Legodoosje, maar ook veel organisaties lijken van dit paradigma uit te gaan. Ook daar is de rommelige bak lego vervangen door een set nauwkeurige voorschriften, KPI’s en systemen. Met vele gevolgen:

• Verlies van betekenis van het werk
  Geen idéé waarom dit ene gele blokje nu net hierop moet of hoe deze nauwkeurige stapeling van blokjes straks deel uitmaken van het eindproduct. De tussenstappen zien er intelligent uit, maar zijn vaak geheel betekenisloos. Het verband tussen de handelingen en het eindresultaat is zoek. Geen idéé wat je aan het doen bent. Ook in organisaties wordt steeds meer zichtbaar hoe procedures en richtlijnen het werk uithollen. We verliezen het contact met het hogere doel.
• Verlies van  eigenaarschap
  Mijn zoontje is veel trotser op de bouwsels die hij uit losse stenen maakt dan de resultaten van de bouwpakketten. Van de bouwpakket-auto’s is al snel de lol af, terwijl zijn eigen fabrieksels geshowd en gekoesterd worden.
  We voelen ons meer verbonden met ons werk als we er iets van onszelf in kwijt kunnen, als we er zelf over kunnen nadenken en beslissen. Dan wordt het van ons, gaan we ervan houden en pakken we eigenaarschap en verantwoordelijkheid op.
• Failure is not an option
  Het idiote van de bouwpakket-Lego is dat je dus ook FOUT kunt Lego-en. Dan heb je na afloop stukjes over, of ziet het er niet uit als het plaatje. Je hebt het niet goed gedaan. Stom. Het enige wat erop zit is de boel uit elkaar halen en opnieuw beginnen. Er is immers maar één manier om tot resultaat te komen.
  Dit blauwdrukdenken zit diep in veel organisaties ingebakken. Vanuit het paradigma dat er slechts één goede oplossing is. Een paradigma waarvan de houdbaarheid echter is verlopen…
• Verlies van creativiteit
  De bak met losse legoblokjes is een uitnodiging om te experimenteren, je fantasie te gebruiken en ad hoc problemen op te lossen. Als er te weinig steentjes zijn voor een heel wit huis, dan maak je gewoon een rood-wit gestreept huis. Je hebt wel een beeld van wat je wil bouwen, maar past dat aan aan de beschikbare blokjes. Om zo nieuwe mogelijkheden te ontdekken.
  Voorschriften en procedures doen een appel op gehoorzaamheid - en niet op creativiteit en vindingrijkheid. Terwijl creativiteit juist veel belangrijker wordt in onze maatschappij. Niets is meer wat het lijkt. De wereld wordt met de dag complexer en is niet meer uitsluitend met onze linkerhersenhelft te beheersen. Daniel Pink beschreef dit in  ‘A whole new mind’. Het belang van zingeving en creativiteit.

Terug naar de bron

Het woord Lego komt het Deense ‘Leg Godt’, wat ‘ik speel goed’ betekent. De huidige doosjes kunnen echter beter onder de naam  ‘Rego’ worden uitgebracht: ‘ik volg de regels goed’. Tijd om terug te gaan naar de bron. Terug naar de bak met losse blokjes. Op ‘t werk, èn in de doosjes.

♫  ‘Dus bedenk de gekste zaken,

     Want spelen met Lego is fijn!’