Zoek de verschillen…?

door Jacky van de Goor

Kauwend op een boterham werd mijn aandacht gisteren gegrepen door de achterkant van het pak hagelslag dat voor mij op tafel stond: ‘zoek de verschillen’. Met daaronder twee ogenschijnlijk identieke plaatjes. Voordat ik er erg in had, waren mijn hersens al geroutineerd aan het werk: het mannetje op het linker plaatje heeft een rode stropdas om, op het rechter een groene. En er ontbreekt een wolkje en (zoals altijd!) een knoop. Ik had nog niet alle tien verschillen gevonden of mijn jongste zoon griste het pak onder mijn neus weg, voor dezelfde exercitie.

Zoek de verschillen, een vertrouwd spelletje. We zijn er van jongs af aan in getraind: we zijn uitstekende patroonherkenners. Onze aandacht gaat automatisch uit naar datgene wat afwijkt, naar wat vreemd, weird, raar is. Het pak hagelslag deed me ineens beseffen hoe vanzelfsprekend dit is. En direct ook hoe bizar dat eigenlijk is, deze focus op de afwijking, op het abnormale.

Onze aandacht gaat automatisch uit naar datgene wat afwijkt, naar wat vreemd, weird, raar is.

Dat doen we niet alleen met plaatjes op het pak hagelslag, maar ook met elkaar. In de samenleving, in organisaties: ‘wat jij doet of zegt wijkt af’. En dat is doorgaans niet de bedoeling. Sterker nog, dat is vervelend. Elke organisatie heeft ongeschreven - en doorgaans ook geschreven regels - over wat done en not done is. ‘Doe als de rest,’ is de uitnodiging die ervan uit gaat. Want wat anders is, is onbekend. En onbekend maakt onbemind.

Zoek de overeenkomsten

Stel nou, dat we de boel eens omdraaien en onszelf gaan trainen in ‘zoek de overeenkomsten’? Lijkt me een boeiende, maar ook lastige opgave. Dan moeten we voorbij gaan aan het oppervlakkige, zichtbare. Aan wat mensen doen of zeggen. Dan wordt het de uitdaging om juist te ontdekken waarin we eigenlijk hetzelfde zijn. Op zoek gaan naar dieper liggende waarden, doelen en drijfveren. Naar overeenkomsten die er aan de buitenkant misschien niet meteen vanaf te zien zijn.

Onlangs gaf ik een lezing in het kader van het samenwerkingverband van drie gemeentelijke organisaties. Ze vroegen om een lezing over vertrouwen – de smeerolie voor samenwerking.  Er waren immers behoorlijk wat verschillen te overbruggen tussen de drie organisaties, die dmv een cultuurscan inzichtelijk waren gemaakt. Tijdens de lezing vroeg ik iedereen om  eens met iemand uit één van de andere gemeentes te delen waar hij of zij zich als ambtenaar kwaad over maakte, ‘pissed off’ over was, en echt iets aan wilde doen. Het effect was verrassend: in veel gevallen bleken beide verhalen grote overeenkomsten te hebben. Blijkbaar waren het dezelfde dingen die hen aan het hart gingen. Alleen pakten mensen dat binnen verschillende organisaties op een andere manier aan.

Als je niet eerst de overeenkomsten vindt, kun je nooit samen het verschil maken.

In termen van Siinek: dezelfde ‘why’, alleen een andere ‘how’. Als we eerst de overeenkomsten weten te vinden, een gedeelde ‘why’, dan krijgen de verschillen ook een andere betekenis. Die kunnen we dan als aanvullende, complementaire krachten zien: waardevol, in plaats van vreemd en lastig.

Zoek de overeenkomsten.
Als je niet eerst de overeenkomsten vindt, kun je nooit samen het verschil maken.