Vaarwel menselijke maat

Onderweg naar Enschede voor een gesprek over mijn promotieonderzoek op de universiteit. Een schitterende herfstdag; vanuit de trein raas ik langs een kleurenpracht van bomen, weilanden en een strakblauwe lucht.

Zo dadelijk een OV-fiets halen; ik verheug me er al op. Niet alleen vanwege de mooie fietstocht, maar vooral vanwege de twee heren die de fietswinkel bemensen. Eerder schreef ik al een blog over deze ontmoetingen. Altijd een persoonlijke begroeting, een twinkeling in de ogen en een grap: ‘wil je een blauw met gele fiets of een geel met blauwe?’ ‘Zet m maar terug naast zijn vriendin!’. ‘Je mag nòg wel een rondje hoor!’. Steevast weten ze in het korte contactmoment een glimlach op mijn gezicht te toveren.

Ik kom aan en schrik. De fietswerkplaats is weg. Er is alleen een lege hal. En een paal waar je kunt in- en uitchecken, waarna er een luik opengaat waar je zelf de sleutel uit dient te pakken.

In stilte huur ik een fiets. Mechanisch verricht ik een aantal technische handelingen: inscannen, poortje open, sleutel pakken, fiets zoeken, nogmaals scannen, poortje door, en weg. Niks geen persoonlijke begroeting, niks geen humor. Het verbaast me hoe voelbaar het verschil is. Weg glimlach. Weg menselijke maat. Het huren van een fiets is vervallen tot een serie betekenisloze handelingen.

Op de fiets onderweg naar de universiteit besef ik hoe deze mannen precies deden waar mijn onderzoek naar zingeving over gaat. Ze beheersen de kunst om van het gewone, bijna onbenullige iets bijzonders te maken. Om van een technische transactie een moment van echt contact te maken. Om het kille, instrumentele te transformeren in een warm ritueel. Om de realiteit te ontstijgen met humor. Verbondenheid, verwondering, speelsheid – het zijn thema’s die als een rode draad door mijn onderzoek lopen. Basale menselijke waarden. Deze mannen hadden daar geen onderzoek voor nodig. Ze leefden ze gewoon.

En dan rest nu niks dan een paal. Hoe kan het toch dat we denken dat we de dienstverlening van deze mensen zomaar kunnen vervangen door een paal? Waarom zien we niet wat we verliezen met onze doorgeslagen drang naar efficiency en kostenbesparing? Wat blijft er nog over van de menselijke maat – van contact, vriendelijkheid, humor, speelsheid? De confrontatie met de kille paal maakt het schrijnend duidelijk: het lenen van een fiets is zóveel meer dan een technische handeling.

En dan die mannen. Waar zijn ze gebleven? De gedachte dat ze met al die waardevolle, maar o zo onderschatte kwaliteiten ergens achter de geraniums zitten is bijna ondraaglijk. En pas nu ze er niet meer zijn besef ik dat ik ze nooit heb bedankt – en daar baal ik van. Want beseffen ze wel wat ze deden, dat ze zoveel meer gaven dan een fiets?
Dus mannen, waar jullie ook zijn: dank jullie wel. Voor de humor, het spelen, het contact. En voor wat jullie me hebben laten zien over de manier waarop je van ieder moment, hoe klein ook, iets bijzonders en betekenisvols kunt maken.